Σφυρίγματα τρένων, ατμομηχανές που «ασθμαίνουν»

Ταξίδι

στο χρόνο

με μια

ατμομηχανή

Εικόνες και ήχοι από την εποχή που το τρένο αποτελούσε πολυτέλεια εγείρουν τη νοσταλγία των επισκεπτών

Σφυρίγματα τρένων, ατμομηχανές που «ασθμαίνουν» σε ανηφορικές διαδρομές και πέτρινα γεφύρια, τροχοί που συρίζουν εκκωφαντικά πάνω στις ράγες και ο καπνός να «τρέχει» σαν... «κυνηγημένος» προς την αντίθετη κατεύθυνση. Εικόνες και ήχοι άλλων εποχών, τότε που το τρένο αποτελούσε πολυτέλεια, έρχονται στον νου και εγείρουν τη νοσταλγία των επισκεπτών ενός ξεχωριστού χώρου, του Σιδηροδρομικού Μουσείου της Αθήνας.
Ατμομηχανές, που έπιαναν τελική... 10 χιλιόμετρα την ώρα, δρεζίνες, που μετέφεραν το προσωπικό σε μακρινά σημεία του σιδηροδρομικού δικτύου, που έπρεπε να γίνει έλεγχος ή συντήρηση, το βαγόνι του βασιλιά Γεωργίου Α, το βαγόνι - καπνιστήριο του σουλτάνου Αβδούλ Αζίζ και ο οδοντωτός, που εκτελούσε τη διαδρομή Διακοφτό - Καλάβρυτα, είναι μερικά από τα εκθέματα του μουσείου, που τραβούν την προσοχή.
Μία διαδρομή πίσω στον χρόνο, όταν το τρένο κάλυπτε την απόσταση Αθήνα - Θεσσαλονίκη σε 12 ώρες και 25 λεπτά και ο μέσος ετήσιος μισθός του σιδηροδρομικού ήταν 30.000 δραχμές.
Το μουσείο άνοιξε τις πύλες του πριν από 22 χρόνια, στεγάζεται σε έναν περιορισμένο χώρο κοντά στα πρακτορεία ΚΤΕΛ της Λιοσίων και «ξεδιπλώνει» την ιστορία των τρένων σε μαθητές σχολείων, γκρουπ και μεμονωμένους επισκέπτες.
Σπάνιο υλικόΣπάνιο τροχαίο υλικό και άλλα αντικείμενα σχετικά με τους σιδηρόδρομους, όπως τηλέγραφοι, στολές, σφραγίδες, μηχανήματα για εκτύπωση και επικύρωση εισιτηρίων μέχρι και ομόλογα των Ελληνικών Σιδηροδρόμων εντοπίζονται διάσπαρτα σε διάφορα σημεία της Ελλάδας, όπως σε Δράμα, Θεσσαλονίκη, Καλαμάτα και Διακοφτό και όραμα των ανθρώπων, που εργάζονται στο Σιδηροδρομικό Μουσείο, είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου χώρου, ικανού να φιλοξενήσει την ιστορία του σιδηρόδρομου στη χώρα μας.
Καπνιστήριο του σουλτάνουΕνα περίτεχνο λάφυρο με ιστορική αξία. Το βαγόνι, που χρησιμοποιούσε για καπνιστήριο ο σουλτάνος Αβδούλ Αζίζ, έπεσε στα χέρια του ελληνικού στρατού κατά τον Α Βαλκανικό Πόλεμο και σήμερα φυλάσσεται στο Σιδηροδρομικό Μουσείο. Προέρχεται από τον τουρκικό συρμό του σουλτάνου, που αποτελούνταν από πέντε οχήματα: τον κοιτώνα, το σαλόνι, το καπνιστήριο, το υπασπιστήριο και το μαγειρείο. Από αυτά σώζεται μόνο το καπνιστήριο. Ο συρμός αποτελούσε δώρο της αυτοκράτειρας Ευγενίας της Γαλλίας στο σουλτάνο Αβδούλ Αζίζ. Κάτοχός του υπήρξε και ο διαβόητος σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ ο Β. Ο εξωτερικός διάκοσμος με τα χρυσά αραβουργήματα και τις στριφτές κολόνες, αλλά και η σκαλιστή οροφή στο εσωτερικό συνθέτουν ένα βαγόνι μοναδικής αισθητικής.
Τοπογραφικά όργαναΣτις προθήκες του Σιδηροδρομικού Μουσείου βρίσκονται συγκεντρωμένα τοπογραφικά όργανα, τα περισσότερα από τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου της Πελοποννήσου στα τέλη του 19ου αιώνα.
ΕκχιονιστικόΗ ατμάμαξα της σειράς Ε 5204 κύλησε στις ράγες για πρώτη φορά το 1903 και η μέγιστη ταχύτητα που μπορούσε να πιάσει ήταν 60 χιλιόμετρα την ώρα. Η ειδική «μάσκα» στο μπροστινό της μέρος λειτουργούσε σαν εκχιονιστικό μηχάνημα και έτσι μπορούσε να πραγματοποιεί ταξίδια ακόμη και μέσα στα χιόνια και στον πάγο.
ΡομπότΤην υποδοχή των επισκεπτών του μουσείου έχει αναλάβει ένα ρομπότ φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από αυθεντικά εξαρτήματα παλαιάς ντιζελομηχανής. Ο πρωτότυπος αυτός... «σταθμάρχης» κατασκευάστηκε στο εργοστάσιο του ΟΣΕ στον Πειραιά πριν από δύο χρόνια και μας καλωσορίζει κατά την είσοδό μας στο Σιδηροδρομικό Μουσείο.
ΠυροσβεστήρεςΟι σπινθήρες που δημιουργούνταν από την τριβή των τροχών πάνω στις γραμμές συχνά προκαλούσαν φωτιά και εκτεταμένες ζημιές, γι αυτό και συνήθιζαν να εξοπλίζουν τα τρένα με χειροκίνητες πυροσβεστικές αντλίες, που συνέβαλαν στην άμεση κατάσβεση της φωτιάς και στην αποφυγή προβλημάτων.
Οδοντωτός Διακοφτό - Καλάβρυτα

Περιήγηση στο φαράγγι του Βουραϊκού με μέγιστη ταχύτητα τα... 35 χιλιόμετρα την ώρα. Μπορεί ο περίφημος οδοντωτός, που κάλυπτε τη διαδρομή Διακοφτό - Καλάβρυτα, να μην εκτελούσε... «δρομολόγια εξπρές», η εμπειρία όμως που προσέφερε ήταν αδιαμφισβήτητα μοναδική. Στο μουσείο μπορεί ο επισκέπτης να ταξιδέψει νοερά με τα ξύλινα βαγόνια και την ατμάμαξα, που τέθηκε σε κυκλοφορία το 1899.
«Τίρυνθα»

Νοσταλγικές εικόνες από το μακρινό παρελθόν φέρνει στο προσκήνιο η «ΤΙΡΥΝΣ», η παλαιότερη ατμάμαξα στην Ελλάδα, που έχει διασωθεί και αποτελεί το πρώτο έκθεμα που αντικρίζει κανείς μπαίνοντας στην αίθουσα με το τροχαίο υλικό. Μία γραφική μηχανή, που παρόμοιές της μας είναι οικείες κυρίως από ασπρόμαυρες ταινίες εποχής, τότε που το τρένο φάνταζε πολυτέλεια και προκαλούσε το δέος των ανθρώπων, που είχαν συνηθίσει να μετακινούνται με άλογα, κάρα και άμαξες. Κατασκευάστηκε στη Γερμανία στο εργοστάσιο «ΚRΑUSS & Co» και τέθηκε σε κυκλοφορία το 1884. Το βάρος της ατμάμαξας κενής είναι σχεδόν 10 τόνοι, ενώ με πλήρη εφόδια ξεπερνούσε τους 13 τόνους.
Βασιλικό βαγόνιΤικ, ερυθρόξυλο, σφένδαμος και καρυδιά αποτέλεσαν την πρώτη ύλη για την κατασκευή ενός ξεχωριστού βαγονιού. Από την ασυνήθιστη για τρένο πολυτέλεια, αλλά και από το χρυσό αποτύπωμα του βασιλικού εμβλήματος, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό του, αντιλαμβανόμαστε πως πρόκειται για ένα ιδιαίτερο βαγόνι. Είναι το «βασιλικό βαγόνι», που προσέφερε το 1888 η εταιρεία του Σιδηροδρόμου Αθηνών - Πειραιώς στον Γεώργιο Α για τα 25 χρόνια από την ανάρρησή του στον θρόνο. Ενα υπερπολυτελές όχημα με ξύλινες επενδύσεις στους εσωτερικούς τοίχους, σατέν σαλόνια σε βεραμάν απόχρωση, βελούδινες πορφυρές μοκέτες και περίτεχνα φωτιστικά.
Μέχρι το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, ο σιδηρόδρομος ήταν το πιο προσφιλές μεταφορικό μέσο των γαλαζοαίματων, γι αυτό και τα διάφορα σιδηροδρομικά δίκτυα προμηθεύονταν ειδικά οχήματα ακόμη και ολόκληρους συρμούς αποκλειστικά για τις μετακινήσεις των εστεμμένων.
Δρεζίνες

Αντιπροσωπευτικά δείγματα χειροκίνητων και ποδοκίνητων δρεζίνων, που χρησιμοποιούνταν κυρίως για τη μεταφορά του προσωπικού, καθώς επίσης εργαλείων και άλλων υλικών, στα σημεία εκείνα του σιδηροδρομικού δικτύου που έπρεπε να γίνει έλεγχος και συντήρηση.
Στο μουσείο εκτίθενται διάφοροι τύποι τέτοιων κατασκευών και για διάφορα πλάτη γραμμής. Ξεχωρίζουν δύο ξύλινες χειροκίνητες δρεζίνες από τους Σιδηρόδρομους Θεσσαλίας και μία χειροκίνητη διθέσια, με τρεις τροχούς, των Σιδηρόδρομων Πελοποννήσου. Οι σημερινές δρεζίνες του ΟΣΕ είναι μηχανοκίνητες.
ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

ΦΩΤΟ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΡΡΟΣ
*«E» 28/8